Towarzystwo Urbanistów Polskich

Izba Pamięci

Jak to się zaczęło? Przypomnienie ustawy o zagospodarowaniu przestrzennym

 

Niedawno na wydziale geografii  UMK w Toruniu  mieliśmy  z Tomkiem Majdą  prelekcję na temat planowania przestrzennego w dobie transformacji. Frekwencja dopisała.  Rozejrzawszy się po audytorium uświadomiłem sobie , że kiedy Joanna Szczepkowska ogłaszała koniec komunizmu w Polsce  większości  obecnych na sali nie było jeszcze na świecie. Dało mi to asumpt do napisania  tego przypomnienia. Jest i drugi powód -  właśnie mija 25 lat od wejścia w życie ustawy o zagospodarowaniu przestrzennym, otwierającej nowy rozdział w historii planowania przestrzennego w Polsce. O ile przypadające w tym samym czasie trzydziestolecie balcerowiczowskich reform zostało w mediach  zauważone (raczej pozytywnie), o tyle "nasz" jubileusz przeszedł bez echa.

Przedłożony do pre-konsultacji projekt zawiera wiele interesujących rozwiązań kierunkowo zbieżnych z postulatami Towarzystwa. Właśnie dlatego poniższe uwagi koncentrują się na wątpliwościach wynikających z niedostatecznego, naszym zdaniem, uwzględnienia w projekcie systemowych uwarunkowań planowania przestrzennego, zwłaszcza w związku z koncepcją zintegrowanego planowania rozwoju. Wątpliwości te mają podstawę w prowadzonej od lat w naszym środowisku dyskusji o przyczynach kryzysu planowania przestrzennego w Polsce. Zgłaszamy je z przekonaniem, że ich rozważenie może pozytywnie wpłynąć na kontynuację prac nad projektem opiniowanej ustawy.

Stanowisko Rady TUP z dn. 14.6.2019

Sytuacja wyjściowa

System prawny w gospodarowaniu przestrzenią jest przeregulowany, skomplikowany, nieskuteczny i wywołujący zachowania patologiczne w sferze społecznej, gospodarczej i procesach budowlanych. Towarzyszą temu nadmiernie wysokie straty środowiskowe, społeczne i gospodarcze, a kolejne próby usprawniania systemu regulacyjnego nie przynoszą oczekiwanych efektów a wręcz prowadzą do jego nadmiernego skomplikowania. Obecny system gospodarowania przestrzenią sprzyja patologii z uwagi na pełne sprywatyzowanie korzyści z renty budowlanej oraz przerzucenie strat powodowanych przez pogłębianie się chaosu przestrzennego na społeczeństwo i budżety publiczne. Jednocześnie narastający chaos przestrzenny i jego koszty społeczne są nadal tolerowane przez większą część społeczeństwa i aktywistów życia politycznego. Większość przedkładanych propozycji rządowych, dotyczących poprawy funkcjonowania planowania przestrzennego ma charakter działań fragmentarycznych i pozorowanych, powiększa się liczba ustaw specjalnych, dewastujących system planowania. Przerwanie tego stanu rzeczy wymaga podjęcia politycznej decyzji o radykalnej reformie polegającej na istotnym uproszeniu systemu planowania przestrzennego, zdecydowanej jego deregulacji oraz ukierunkowaniu na rzeczywistą poprawę ładu przestrzennego w ramach zintegrowanego modelu planowania rozwoju.

Opinia Towarzystwa Urbanistów Polskich w sprawie projektu ustawy o zmianie ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju oraz niektórych innych ustaw:

Pismo

Załącznik

Pisanie felietonów ma plusy dodatnie, ujemne i ambiwalentne. Do ujemnych należy powtarzający się zgodnie z cyklem wydawniczym głos w telefonie: "To na kiedy możemy liczyć? Dłużej czekać nie możemy". Stres z tym związany łagodzi okoliczność niepobierania (zwykle na skutek niepłacenia) honorarium, dzięki czemu takie monitowanie odbywa się bardzo elegancko, a pisanie felietonów staje się "gospodarką opartą na grzeczności" - w sumie: plus ambiwalentny. Plusem ujemnym są za to rozterki: o czym tym razem napisać? Tu z pomocą może przyjść nieśmiała prośba redaktora, żeby felieton nawiązywał do wiodącego tematu numeru. Grzeczność zobowiązuje, nawet jeśli niewiele ma się do powiedzenia na sugerowany temat. W takich przypadkach wielkim plusem dodatnim staje się istotnościowa cecha pisania felietonów, a mianowicie "prześlizgiwanie" się po temacie (jak to zgrabnie ujął autor odpowiedniego hasła w nieocenionej Wikipedii).

 

Szanowny Panie Ministrze,

W związku z otrzymaniem informacji o konsultacjach publicznych projektu ustawy o architektach, projektu ustawy o inżynierach budownictwa i projektu ustawy przepisy wprowadzające ustawę o architektach oraz ustawę o inżynierach budownictwa wraz z uzasadnieniem i Oceną Skutków Regulacji, Towarzystwo Urbanistów Polskich dziękuje za włączenie do grona organizacji zaproszonych do oceny projektowanych regulacji.Niektóre rozwiązania proponowane w projekcie ustawy o architektach mogą mieć niekorzystne skutki dla planowania przestrzennego i urbanistyki, dlatego też przedstawiam poniżej stanowisko Towarzystwa Urbanistów Polskich w tej sprawie.

Jak wynika z Oceny Skutków Regulacji celem ustawy jest uregulowanie wykonywania zawodu architekta, jako zawodu odrębnego od zawodu inżyniera budownictwa, "przez co definiowany i regulowany powinien być na innej płaszczyźnie pojęciowej, co wyklucza uregulowanie zawodu architekta i zawodu inżyniera budownictwa w jednej ustawie i we wspólnej dla obu zawodów redakcji." O ile mogą być zrozumiałe intencje takiej propozycji, o tyle zdziwienie musi budzić, że projektowana ustawa poprzez przyznanie członkom Izby Architektów uprawnień do sporządzania projektów urbanistycznych i aktów planowania przestrzennego (Art. 8.1. 2 i 3) - de facto likwiduje zawód urbanisty.

dot. projektu z dnia 15 marca 2018 r. ustawy o ułatwieniach w przygotowaniu i realizacji inwestycji mieszkaniowych oraz inwestycji towarzyszących [wersja stanowiska w pdf]

Towarzystwo Urbanistów Polskich wnosi o zaprzestanie prac nad przedmiotową ustawą i wycofanie projektu ustawy z konsultacji społecznych. Czynimy tak w poczuciu obowiązku zapisanego w celach statutowych naszego stowarzyszenia; jesteśmy bowiem przekonani o szkodliwości proponowanych rozwiązań dla polskiej przestrzeni.

Dla uzasadnienia swojego wniosku Towarzystwo Urbanistów Polskich przedstawia poniżej opinię ogólną o projekcie ustawy oraz uwagi do zawartych w nim przepisów, wskazujące przede wszystkim na zagrożenia wynikające z ewentualnego ich wejścia w życie. Jednak ze względu na krótki termin przeznaczony na przedstawienie naszego stanowiska w konsultacjach, nie wszystkie propozycje zawarte w projekcie zostały przez TUP skomentowane.

1. Wprowadzenie

Niniejsza opinia została opracowana przez Towarzystwo Urbanistów Polskich przy udziale zarówno Rady Towarzystwa, Zarządu Głównego TUP jak i przy wykorzystaniu szeregu wniosków zgłaszanych przez poszczególnych członków. Zasadnicza część uwag i kwestii w niej podniesionych odnosi się do Księgi I oraz Księgi II, choć szereg wniosków dotyczyć może także innych części Kodeksu.

2. Uwagi ogólne

Towarzystwo Urbanistów Polskich niestrudzenie od wielu lat zbiega i sygnalizuje potrzebę kompleksowego uregulowania sfery związanej z funkcjonowaniem gospodarki przestrzennej. W swoich wcześniejszych stanowiskach podkreślaliśmy, iż sprawy odnoszące się do zagadnień planowania przestrzennego i procesów lokalizacji nie mogą być oderwane od wiążących rozstrzygnięć podmiotów planowania poziomu wojewódzkiego i krajowego w sferze regulacyjnej oraz integracji ze sferą publicznego planowania społecznego i gospodarczego. Kodeks jest pierwszą od lat taką oficjalną próbą spojrzenia. Ten kierunek myślenia i poszukiwania adekwatnych rozwiązań do wadliwego stanu gospodarki przestrzennej w Polsce opisany w komentarzu do kodeksu uznajemy jako właściwy kierunek niezbędnych zmian.Z tego tez powodu wysiłek legislacyjny Ministerstwa Infrastruktury i Budownictwa, którego celem jest „przywrócenie efektywnego prowadzenia polityki przestrzennej, usprawnienie procesu inwestycyjno – budowlanego oraz efektywne lokalizowanie i realizacja inwestycji publicznych”, skutkujący opracowaniem projektu ustawy „Kodeks urbanistyczno – budowlany” należy ocenić pozytywnie. Jak wykazują liczne diagnozy, polityka przestrzenna w Polsce jest w znacznej mierze prowadzona nieefektywnie, a procesy kształtowania ładu przestrzennego – w tym związane z lokalizacją i realizacją inwestycji celu publicznego – wymagają usprawnienia. Oznacza to iż próba kompleksowego uregulowania tych kwestii, podjęta przez autorów Kodeksu, uznana może być za krok w dobrym kierunku.Jednakże tak szeroko zakrojony przedmiot regulacji budzić może także szereg wątpliwości (wyrażanych m.in. we wcześniejszych stanowiskach TUP) i wynikających z obawy, że waga planowania przestrzennego – warunkującego proces inwestycyjny – zostanie umniejszona na korzyść skuteczności lokalizacji nowych inwestycji. Prowadzić to może do pomniejszania znaczenia planowania jako narzędzia polityki przestrzennej, a w konsekwencji i jego roli, jako instrumentu realizacji zasady zrównoważonego rozwoju.Niezależnie od wyżej wymienionych wątpliwości, zdaniem Towarzystwa koniecznym jest podjęcie dyskusji nad szeregiem kwestii natury systemowej. Dotyczą one w szczególności takich kwestii jak:

POWRÓT DO CENTRUMKARTA ŁÓDZKAV Kongres Urbanistyki Polskiej w Łodzi

 

V Kongres Urbanistyki Polskiej zorganizowany został przez Towarzystwo Urbanistów Polskich we współpracy ze Związkiem Miast Polskich w Łodzi - poprzemysłowym mieście o wyjątkowym znaczeniu dla historii i kultury Polski. Odbywa się on w czasie, gdy coraz bardziej widoczne są zmiany w myśleniu o kierunkach rozwoju miast, poprawie jakości życia ich mieszkańców i podejmowaniu w ich obszarach kompleksowo traktowanej rewitalizacji. Rząd RP sformułował Krajową Politykę Miejską i Narodowy Plan Rewitalizacji przy założeniu uzyskania znaczącego, europejskiego wsparcia dla rozwoju i rewitalizacji polskich miast. Realizacja wynikających z powyższych przesłanek zadań wymaga wprowadzenia nowych, adekwatnych do dzisiejszych uwarunkowań, regulacji prawnych i organizacyjnych oraz stwarza szczególne wyzwania dla samorządów miejskich, administracji państwowej, a także dla wielu środowisk zawodowych, organizacji pozarządowych i ruchów miejskich. Aby im sprostać, potrzebne jest zbudowanie szerokiego partnerstwa na rzecz przywracania ważnej roli miast w rozwoju kraju, a zwłaszcza ich centrów.

Wraz z postępem cywilizacyjnym i wzrostem gospodarczym nasila się potrzeba szerszego włączenia społeczeństwa w procesy planowania. Towarzystwo Urbanistów Polskich podejmuje działania dla rozwoju i upowszechnienia partycypacyjnych metod tworzenia dokumentów planistycznych. Koleżanki i Kolegów zainteresowanych poszerzaniem procesu planistycznego o nowe formy debaty i aktywizacji społecznej, zachęcamy do udziału w działaniach, finansowanych przez nowy program POWER 2.19, ogłoszony przez Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju.

Teoria i praktyka planowania partycypacyjnego ma bogaty dorobek w wielu krajach, coraz większe zainteresowanie wzbudza także w Polsce. Jest to zarazem szczególne wyzwanie dla TUP, gdyż wpisuje się synergicznie w szereg celów i działań wskazanych w naszym Statucie. Planowanie partycypacyjne jest też przedmiotem zainteresowania wielu innych stowarzyszeń i organizacji, zwłaszcza promujących rozwój społeczeństwa obywatelskiego. Ostatnio także sami obywatele coraz wyraźniej dają wyraz swoim oczekiwaniom na szersze włączenie w procesy decyzyjne i przekraczanie tradycyjnych ram demokracji przedstawicielskiej.

wywiad z Grzegorzem Buczkiem w PolskieRadio24

http://www.polskieradio.pl/130/2788/Artykul/1478222/

wywiad Piotra Kozaneckiego z prof. Markowskim na portlau onet.pl

W opinii Ministerstwa trudno zgodzić się z tezą, że większa niż dotychczas zwięzłość w nazwach działów administracji rządowej świadczy o deprecjonowaniu znaczenia planowania przestrzennego. (...)

Pełny tekst odpowiedzi Ministerstwa na stanowisko TUP ws projektu zmian ustawy o działach administracji rządowej

Opinia ZG TUP w związku z trwającymi pracami w Podkomisji nadzwyczajnej do rozpatrzenia przedstawionego przez Prezydenta RP projektu ustawy o zmianie niektórych ustaw w związku ze wzmocnieniem narzędzi ochrony krajobrazu

Towarzystwo Urbanistów Polskich wyraża głębokie zaniepokojenie stałą tendencją odchodzenia ustawodawcy od procedur i narzędzi planowania przestrzennego, stanowiących podstawowy instrument regulacji i kontroli procesów budowlanych oraz zapewniania ładu przestrzennego. TUP dostrzegając wieloletnie opóźnienia i nieskuteczne próby reformowania gospodarki przestrzennej, bazującej na systemie planowania przestrzennego jako podstawy lokalizacyjnej, popiera inicjatywę ustawodawczą Prezydenta RP mającą na celu ochronę krajobrazu, a zwłaszcza te jej propozycje, które wzmacniają system planistyczny. Dlatego każda próba poszerzenia katalogu obowiązku planistycznego, jako podstawy do wydawania pozwoleń na zabudowę, będzie z naszej strony popierana w imię ochrony ładu przestrzennego, która jest celem statutowym naszego działania. Apelujemy zatem do Komisji o przywrócenie zapisu z projektu ustawy, który wyklucza stosowanie decyzji o warunkach zabudowy w sytuacji, kiedy planowany obiekt ma charakter dominaty przestrzennej tj. wg projektowanego zapisu ”[ po pkt 8 dodaje się pkt 9 w brzmieniu:„9) w art. 59 po ust. 1 dodaje się ust. 1a w brzmieniu:„1a. Dla obiektu budowlanego o charakterze dominanty przestrzennej nie wydaje się decyzji o warunkach zabudowy.”]

Stanowisko Oddziału Warszawskiego Towarzystwa Urbanistów Polskich – w sprawie wystawy „Zburzona historia. Warszawa 1945-1948. Miastobójstwo za parawanem technicznych uzasadnień”.

Towarzystwo Urbanistów Polskich wyraża ubolewanie z powodu otwartej w Muzeum Techniki wystawy, która w sposób wyjątkowo jednostronny ukazuje powojenną odbudowę Warszawy i działalność Biura Odbudowy Stolicy. Prezentowane plansze służą wyłącznie udowodnieniu tezy, że z powodów ideologicznych kierownictwo BOS-u doprowadziło do wyburzenia wielu kamienic nadających się do odbudowy. Zredukowanie społecznego przekazu o odbudowie Warszawy do tego jednego kontrowersyjnego zagadnienia, wyrwanego z kontekstu urbanistycznych, społecznych i ekonomicznych uwarunkowań tamtych lat, jest zaprzeczeniem obiektywizmu. Nazwanie zaś odbudowy niemal doszczętnie zniszczonej przez Niemców Warszawy „miastobójstwem” jest co najmniej niestosownością, obrażającą pamięć o licznych architektach i urbanistach związanych z BOS-em, spośród których wielu należało do TUP.

Zarząd Główny Towarzystwa Urbanistów Polskich przedstawia stanowisko w sprawie projektu zmiany ustawy o działach administracji rządowej oraz niektórych innych ustaw z dnia 27 listopada 2014 r., który został umieszczony na stronie internetowej Rządowego Centrum Legislacyjnego. Z ubolewaniem stwierdzamy, że nie został on przedstawiony Towarzystwu Urbanistów Polskich w trybie konsultacji społecznych, mimo że proponowana zmiana w oczywisty sposób dotyczy sfery statutowej działalności TUP.

Zdaniem Towarzystwa Urbanistów Polskich wprowadzanie zmian do ustawy o działach administracji rządowej powinno sprzyjać realizacji reformy określonej w Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030, zakładającej m.in. integrację planowania rozwoju z planowaniem przestrzennym. Tymczasem proponowana zmiana przewiduje, że z działu „budownictwo, lokalne planowanie i zagospodarowanie przestrzenne oraz mieszkalnictwo” zostaną wykreślone terminy „lokalne planowanie zagospodarowanie przestrzenne”. Nie będą one jednak wprowadzone do działu „rozwój regionalny” np. w brzmieniu: „rozwój regionalny oraz planowanie zagospodarowanie przestrzenne”), ale będą zaledwie ujęte w nazwie jednej ze spraw którą ma on objąć.

uwzględniające nadesłane wypowiedzi członków TUP oraz Członków KPZK PAN- 11.12.2014

UWAGI OGÓLNE

Idea Ustawy zarysowana w Założeniach [dalej: Ustawa] jest koncepcyjnie poprawna i – w miarę - adekwatna do istniejącego systemu gospodarki przestrzennej i planowania przestrzennego. Projektowany w Założeniach zakres regulacji dot. m. in. ograniczenia ułomności wynikających przede wszystkim z istniejących słabości planowania przestrzennego i prawa budowlanego oraz systemowych ułomności gospodarki przestrzennej w kontekście potrzeb skutecznej realizacji programów rewitalizacji. Dlatego też niniejsze uwagi odnoszą się głównie do oceny postulowanych rozwiązań związanych z instrumentami planowania przestrzennego tj. studium gminy i planów miejscowych jako narzędzi stymulowania i realizacji procesów rewitalizacji. Siła sprawcza proponowanej regulacji leży we wprowadzeniu możliwości zastosowania specyficznego dla problemu rewitalizacji pakietu rozwiązań prawnych i finansowych. Chodzi jednak o to, aby istniejąca formuła fakultatywnego planowania miejscowego oraz możliwość stosowania decyzji o WZ nie stały się barierami spowalniającymi lub wypaczającymi procesy rewitalizacji, a jednocześnie, aby długotrwałe procedury planistyczne (studium i mpzp) nie spowodowały zdominowania realizacji rewitalizacji pozaplanistycznymi instrumentami jako (nowymi?) podstawami do wydawania pozwoleń budowlanych.

Wobec ograniczonej dostępności w sieci tekstów polemicznych Członków TUP dot. artykułów nt. Miasteczka Jeziorna opublikowanych w Gazecie Wyborczej zamieszczamy je poniżej w oryginalnych autorskich wersjach.

Profesor Sławomir Gzell: "Miasteczko bez neoliberalnego kostiumu"dr inż. arch. Magdalena Staniszkis: "Jak powinno powstawać miasto?"arch. Grzegorz Buczek: "kolonia Karna Jeziorna"

Profesor Sławomir Gzell

Miasteczko bez neoliberalnego kostiumu

W piątek 29.XI ukazały się w Gazecie Wyborczej obok siebie dwa teksty. Pierwszy to artykuł p. Małgorzaty Goślińskiej „Jaskrawość będzie zakazana. Hałas też”, drugi to wywiad p. Goślińskiej z prof. Bohdanem Jałowieckim „Ludzie się zbuntują”. Oba opowiadają o budowanym na Śląsku miasteczku Siewierz - Jeziorna, ale to pozór. Prawdziwymi bohaterami tekstów są: ład w przestrzeni, opatrzony opisem „z piekła rodem”, czyli czarny charakter opowieści, i jakże nam miła, przyrodzona Polakom nieujarzmiona fantazja posiadaczy dwustumetrowych działek z domkami, godna właścicieli rozmaitych nieświeży i wersali, realizująca się z reguły w postaci produkcji dymu z przypalanej na grillu karkówki, ustawiania przed domem wesołych krasnali, sadzenia setek tui i przemalowywania stolarki z białej na brązową albo odwrotnie.Słowa nie ma o tym, dlaczego w Jeziornej wybrano jednak porządek a nie bałagan, nazywany przez prof. Jałowieckiego dowolnością. Według Profesora nawet jeśli projekt zakłada utrzymanie porządku, to i tak to się nie uda, bo Polak nie ma potrzeb życia w przyzwoitym otoczeniu. Czyli możemy budować byle jak, na dodatek bez planowania („nadmiernego” - co to znaczy?), w miastach rosnących dzięki „organicznemu pączkowaniu”, i broń Boże nie w miastach nowych, zaprojektowanych od razu jako pewna całość.

Adam Kowalewski

Architekt, dr nauk ekonomicznychCzłonek Komisji Kodyfikacyjnej Prawa BudowlanegoCzłonek Głównej Komisji Urbanistyczno-Architektonicznej

Szanowny Kolego Prezesie, Szanowni Członkowie Zarządu,

Pragnę, jako członek Towarzystwa oświadczyć, że nie podzielam stanowiska Zarządu Głównego TUP zawartego w Opinii dotyczącej Tez Kodeksu Urbanistyczno-Budowlanego z dnia 18 listopada 2013 roku. Nie reprezentuję Komisji Kodyfikacyjnej, uznałem jednak, że jako jej członek i urbanista zaangażowany w przygotowanie Kodeksu mam obowiązek zająć stanowisko, zwłaszcza, że Opinia zawiera szereg dyskusyjnych oraz szereg bezpodstawnych zarzutów.

Wbrew wielokrotnie przedstawianym krytycznym opiniom TUP o zasadności traktowania lokalnego planowania przestrzennego jako integralnej części procesu inwestycyjno-budowlanego, a nie jako integralnej części systemu planowania przestrzennego oraz gospodarowania przestrzenią (tak jak jest to ujęte w KPZK 2030) dotychczasowe prace Komisji idą właśnie w tym kierunku. Na ponad 800 tez Kodeksu, który - zgodnie z celem postawionym przed Komisją w Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 10 lipca 2012 r. miał dotyczyć „kompleksowej regulacji procesu inwestycyjno – budowlanego” - większość dotyczy planowania przestrzennego. Tymczasem związki procesu inwestycyjno – budowlanego z planowaniem przestrzennym nie są na tyle istotne, żeby nie można było uregulować go kompleksowo bez tak szerokich, a jednocześnie fragmentarycznych interwencji w system planowania przestrzennego, jak to zaproponowano w Tezach. Nie sposób bowiem wskazać wspólnej dla obu tych sfer funkcji celu, która pozwoliłaby optymalizować rozwiązania modelowe, zwłaszcza legislacyjne. Nad zakresem i sposobem regulacji proponowanym w Tezach ciąży rozumienie planowania przestrzennego jako części procesu inwestycyjno – budowlanego, które jest niestety dość powszechne, ponieważ jest rezultatem przyjętych po roku 1990 założeń reformy systemowej. Eksponowały one kwestie związane ze swobodą gospodarowania w przestrzeni, którym przeciwstawiano planowanie przestrzenne jako biurokratyczną barierę inwestowania. Towarzyszyła temu medialnie nagłaśniana teza o braku terenów pod inwestycje.