Tadeusz Tołwiński

Tadeusz Tołwiński to architekt-urbanista, Prezes Towarzystwa Urbanistów Polskich w latach 1936-1938, dr honoris causa Politechniki Warszawskiej a także współorganizator utworzonego na niej Wydziału Architektury, członek i przewodniczący International Federation for Housing and Town Planing, przewodniczący Wydziału Konserwatorskiego Towarzystwa Opieki nad Zabytkami, członek Polskiej Akademii Umiejętności oraz Towarzystwa Naukowego Warszawskiego.

Urodził się 1 stycznia 1887 roku w Odessie. Ukończył gimnazjum warszawskie, następnie studiując architekturę na Politechnice
w Karlsruhe. Studia uzupełnił wieloma podróżami naukowymi, specjalizując się w szeroko zakrojonej nowoczesnej urbanistyce.

Uzupełniając studia politechniczne pracami w czasie podróży we Włoszech, Francji, Niemczech i Anglii rozpoczął samodzielną pracę architektoniczną i dalszą specjalizację
w zakresie budowy miast.

W 1915 roku Tołwiński rozpoczął pracę naukowo-dydaktyczną. Początkowo pracował w Komitecie Organizacyjnym Wydziału Architektury, tworząc program studiów z zakresu budowy miast – nowego przedmiotu w szkolnictwie architektonicznym. Natomiast w 1918, po odzyskaniu niepodległości, został powołany na profesora, obejmując tym samym Katedrę Budowy Miast, którą kierował już do końca życia. W 1934 roku Katedra została przemianowana na Katedrę Urbanistyki i stała się czołowym ośrodkiem badań planistycznych oraz urbanistycznych Polski dwudziestolecia międzywojennego.

Tadeusz Tołwiński brał również udział w licznych konkursach i projektach realizacyjnych o zróżnicowanym zasięgu przestrzennym, dzięki czemu rozwinął w szerokim zakresie działalność architektoniczno-urbanistyczną. W liczącym 58 prac dorobku projektowym wiele jego prac planistycznych zostało wykonanych, już na samym początku jego działalności
w 1912 roku zrealizowany został projekt Miasta-Ogrodu-Ząbki w Warszawie. Dorobek Tołwińskiego obejmuje także m.in projekt restauracji i kawiarni „Café de Varsovia” przy Nowym Świecie 5 i zespół gmachów szkolnych Dyrekcji Tramwajów (zrealizowany w 1914 roku, zniszczony w roku 1944). Był nagradzany również w wielu konkursach, m. in. za studia wstępne i szkicowy projekt Wielkiej Warszawy (1916), projekt odbudowy Kalisza (1916), projekt przebudowy północnej części Warszawy i Powiśla (1916) i inne. Ten wybitny człowiek łączył racjonalistyczną myśl urbanistyczną z nowymi zasadami kompleksowego kształtowania przestrzeni miejskiej. Uwzględniał wielowarstwową problematykę miasta 
z jego infrastrukturą funkcjonalną, komunikacyjną i techniczną, a nawet kompozycyjną z jej humanistycznymi aspektami.

W styczniu 1945 roku Tołwiński został ciężko postrzelony przez radzieckiego żołnierza w swoim własnym domu w Manach pod Warszawą. Po skomplikowanych operacjach uratowano mu życie, ale znacznie ucierpiał na zdrowiu. Pomimo tego aktywnie włączył się w prace dydaktyczne i urbanistyczne. Zorganizował i objął kierownictwo Katedry Urbanistycznej w Politechnice Krakowskiej, dzieląc swój czas między dwie uczelnie i dwa, oddalone od siebie miasta.

Jego wielki autorytet i pozycja międzynarodowa są niepodważalne, jednakże zmienione warunki polityczne kraju i dominujące wówczas tendencje nie pozwoliły mu za życia na całkowite wykorzystanie ogromnej wiedzy, za którą stało kilkudziesięcioletnie doświadczenie. Tadeusz Tołwiński, pionier urbanistyki polskiej, zmarł w Warszawie 13 stycznia 1951 roku. Pozostawił po sobie trzytomowe dzieło zatytułowane „Urbanistyka”, w którym podsumował zagadnienia urbanistyki światowej i polskiej, Stanowiło ono poważny krok w badaniach nad zagadnieniem budowy miast. Tołwiński stworzył w swojej pracy własną metodę badawczą, polegającą na ustaleniu sześciu głównych czynników kształtujących miasto niezależnie od czasu, środowiska kulturalnego oraz miejsca. Znajomość tych czynników (czynniki: topograficzny, gospodarczy, obyczajowy, komunikacyjny, prawny
i kompozycji architektoniczno-urbanistycznej) stanowią wytyczne dla poprawnego kształtowania miasta współczesnego.

Był to człowiek o niezwykłym spojrzeniu na świat, który swój czas dzielił na p[racę dydaktyczną, badania związane z budową miast i ich kształtowaniem oraz na działania
w praktycznej sferze projektowej. Był jednym z pionierów urbanistyki XX wieku.