Towarzystwo Urbanistów Polskich

"Zastanawia i niepokoi stawianie znaku równości pomiędzy planowaniem przestrzennym i urbanistyką. Według mego przekonania planowanie łączy się z programowaniem, dysponowaniem, organizacją, przewidywaniem procesów - natomiast [...] projektowanie urbanistyczne obejmuje kreowanie konkretnych zjawisk budowlanych, kształtowanie przestrzeni i jest procesem zupełnie innym niż planowanie przestrzenne" - tak mówiła na Kongresie 50-lecia Towarzystwa Urbanistów Polskich (1973r.) profesor Hanna Adamczewska-Wejchert, dodając: "Sytuacja obecna dziedziny urbanistyki jest szczególna. Towarzystwo Urbanistów nie schyliło się, żeby ją podnieść, a SARP nie wspiął się, żeby ją wziąć".

Sformułowana w odpowiedzi na pismo pana Michała Gila, Dyrektora Departamentu Planowania Przestrzennego Ministerstwa Rozwoju, Pracy i Technologii

Szanowny Panie Dyrektorze!

W odpowiedzi na pismo DPR-II.721.3.2021 z dnia 19 marca 2021 w sprawie konsultacji "Wdrożenia reformy planowania przestrzennego" w Krajowym Planie Odbudowy i Zwiększania Odporności - przedkładam poniższe uwagi i opinie, wypracowane w dyskusji na posiedzeniu Zarządu Głównego i Kolegium Towarzystwa Urbanistów Polskich.
Na początku pragnę wyrazić satysfakcję z powodu uwzględnienia w KPO spraw planowania przestrzennego i nadania im wysokiej rangi, o czym świadczy przeznaczenie znacznych środków finansowych na realizację reform w tym obszarze. Pozwala to na częściowy optymizm, że głoszony od co najmniej kilkunastu lat postulat poprawy skuteczności planowania przestrzennego ma tym razem większe szanse na realizację niż poprzednio podejmowane inicjatywy.
Poniższe uwagi dotyczą projektu KPO, z uwzględnieniem tylko niezbędnych odniesień do założeń samej reformy. Opinia TUP na jej temat, przekazana w styczniu br na ręce pani minister Anny Korneckiej, pozostaje aktualna.

Ad. pkt A 1.1. Stabilne warunki do inwestowania - uchwalenie nowej ustawy regulującej planowania przestrzenne w I kwartale 2023 r.

1. Jak najbardziej słusznie projekt KPO łączy realizację założonego celu, jakim jest stworzenie stabilnych warunków inwestowania, z reformą planowania przestrzennego. Nie jest to oczywiście jedyny aspekt celowościowy planowania przestrzennego, co warto by zaznaczyć w KPO, zwłaszcza że w mediach i w środowiskach biznesowych planowanie przestrzenne często jest tylko do tego sprowadzane.
2. Nie budzi wątpliwości poczynione założenie, że konsekwencją reformy planowania przestrzennego ma być uchwalenie nowej ustawy, chociaż, wobec braku przesądzenia ostatecznego kształtu zreformowanego systemu planistycznego, nie można z góry określić zakresu koniecznych zmian ustawowych. Niezależnie jednak od tej okoliczności uważamy, że napisanie nowej ustawy jest potrzebne, ponieważ obecnie obowiązująca jest tak nieczytelna i obszerna a zarazem niekompletna, że sama w sobie jest przyczyną destabilizacji otoczenia prawnego inwestycji.
3. Słusznie wspomina się w kontekście reformy planowania przestrzennego o idei planowania zintegrowanego. Jednak i w tym przypadku należałoby nieco rozwinąć ten wątek (a przy okazji w zdaniu "Włączenie planowania przestrzennego w nurt planowania społeczno-gospodarczego" pierwsze słowo zamienić na "połączenie").
4. W projekcie KPO brakuje odniesienia do tzw. specustaw, które zezwalają na lokalizację inwestycji, głównie infrastrukturalnych, z pominięciem przepisów o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Są one powszechnie krytykowane z powodu naruszania planistycznego porządku prawnego, a w rezultacie również jako czynnik destabilizacji procesów inwestycyjnych. Należy nadmienić, że jednym z założeń reformy planowania przestrzennego jest ogólnie akceptowana zmiana tego stanu rzeczy.

W minionym tygodniu miało miejsce godne odnotowania wydarzenie.  Z inicjatywy Ministerstwa odbyła się trzydniowa dyskusja, oczywiście on-line,  w ramach  pre-konsultacji materiałów do reformy planowania przestrzennego  (w zakresie    planu ogólnego i standardów urbanistycznych). O  ile można mieć zastrzeżenia  do przedstawionych materiałów, głównie  z powodu braku systemowego kontekstu proponowanych rozwiązań, o tyle dyskusja była  prowadzona  wzorowo: każdy mógł zabrać głos, i to wielokrotnie, nie był ponaglany, a co więcej -  mógł liczyć na to, że prowadzący spotkanie ustosunkuje  się do jego wypowiedzi. Było więc zdalnie i kulturalnie.

Sformułowana w odpowiedzi na pisma pani Anny Korneckiej, Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Rozwoju Pracy i Technologii

Szanowna Pani Minister!

Odpowiadając na pisma Departamentu Planowania Przestrzennego Ministerstwa Rozwoju, Pracy i Technologii z 16 grudnia 2020 r (znak:DPR-II..0210.3.2020; DPR-II.0210.4.2020) pragnę serdecznie podziękować za propozycję włączenia Towarzystwa Urbanistów Polskich w prace nad reformą planowania przestrzennego i poinformować, że została ona przez nas przyjęta z pełnym zrozumieniem konieczności jej przeprowadzenia.

Towarzystwo od wielu lat wypowiada się na temat koniecznych zmian w planowaniu przestrzennym, podkreślając m.in., że powinny one wynikać z całościowej koncepcji systemu planistycznego, uwzględniającej kontekst zintegrowanego planowania rozwoju. Krytycznie odnosiliśmy się do prowadzanych dwa lata temu prac nad zmianami ustaw: o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (upzp) i o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (uzppr), gdyż przebiegały one bez należytej koordynacji i synchronizacji.

Obecnie, mimo dokonanych niedawno zmian w obu ustawach, w dalszym ciągu brakuje całościowego ujęcia modelu planowania, zapowiadanego w dokumencie rządowym "System Zarządzania Rozwojem Polski" (SZRP). To powoduje, że w stosunku do przedłożonego do pre-konsultacji materiału pojawia się szereg wątpliwości, bez wyjaśnienia których próba jednoznacznych odpowiedzi na postawione nam w formie ankiety pytania byłaby obarczona ryzykiem nietrafności. Dlatego poniżej odnosimy się do ogólnych zagadnień i problemów, wynikających zarówno z opracowania "Plan ogólny - prekonsultacje", jak i postawionych w pismach przewodnich pytań.